درباره سویابیشتربدانیم

مریم آریافر ،کارشناس تغذیه ،کارشناس ارشد صنایع غذایی

حفظ تعادل در رژیم غذایی ورعایت تناسب بین غذاهای گیاهی وحیوانی از مهمترین عوامل تامین مواد مغذی مورد نیاز بدن در تمامی سنین بخصوص در سنین رشد کودکان می باشد . چرا که در تامین پروتئین مورد نیاز کودکان نباید تنها به پروتئینهای حیوانی تکیه نمود .در ضمن مطالعات نشان داده اند که شروع بیماریهای مزمن مثل بیماریهای قلب وعروق ،فشار خون ،سرطان و... از دوران کودکی می باشد وبا رعایت رژیم غذایی صحیح می توان از بروز این مشکلات در بزرگسالی جلوگیری نمود . یکی از فراورده های گیاهی که علاوه بر تامین پروتئین وسایر مواد مغذی در جلوگیری از بیماریهای مزمن ذکر شده نقش دارد فراورده های سویا می باشند که با وارد کردن آن در رژیم غذایی شاهد معجزات سلامتی خواهیم بود .
در جوامع آسیایی که از فراورده های سویا بیشتر استفاده می کنند شیوع بیماریهای قلبی عروقی نسبت به جوامع غربی کمتر است .ترکیب اسیدهای آمینه پروتئین سویا، اسیدهای چرب غیر اشباع ،فیبر رژیمی ،ایزوفلاونها ساپونینها واسترولهای گیاهی از محافظهای بالقوه سیستم قلبی عروقی می باشند .میزان بالای ایزوفلاونها ی رژیمی باعث کاهش فشار خون دیاستولی در زنان و کاهش کلسترول واکسیداسیون LDL به دلیل وجود ساختمان پلی فنلی آنها شده است.

لوبیای سویا برای اولین بار در سال 1721 توسط یک گیاه شناس آلمانی به اروپا معرفی شد واین در حالیست که در تمدن چین از قدمت بیشتری برخوردار بوده وبه عنوان یکی از پنج دانه مقدس (برنج،گندم ،سویا ،جو وارزن )شناخته شده بود .

خواص بیشماری برای این محصول وفراورده های ناشی از آن عنوان شده است که به اختصار به آنها پرداخته می شود .

1- تاثیرسویا درسلامت قلب وعروق :
مطالعات نشان داده اند که یکی از ریسک فاکتورهای بیماریهای قلبی عروقی بالا بودن میزان کلسترول خون بوده است وثابت شده است که سویا وفراورده های آن باعث کاهش کلسترول وکم شدن ریسک بیماریهای قلبی عروقی می شوند. .سویا این اثر را از طریق ترکیبات متعددی اعمال می کند. فیتواسترولها از نظر شیمیایی شبیه به کلسترول بوده واز طریق رقابت با جذب روده ای کلسترول ،پائین آورنده کلسترول خون می باشند .

ثابت شده است که اسیدآمینه لیزین ومتیونین باعث افزایش کلسترول می شوند ولی آرژنین اثر معکوس دارد،پروتئین سویا مقدار بیشتری آرژنین نسبت به لیزین ومتیونین داردواین نسبت باعث کاهش ترشح انسولین وگلوکاگن می شود، بنابراین ممانعت کننده از لیپوژنز می باشد. همچنین مصرف سویا باعث افزایش تیروکسین می شود که آن هم کاهش کلسترول را به دنبال دارد .محققان ثابت کرده اندکه اثر کاهش دهندگی کلسترول پروتئین سویا کاملا به ایزوفلاون ها که در سویا شامل Genistein Glycitein, Daidzein می باشند، بستگی دارد . این ترکیبات دارای خواص آنتی اکسیدان هم هستند واز اکسیداسیون LDL جلوگیری می کنند وباعث بهبود الاستیسیته رگها هم می شود .مشخص شده است که استروژن کاهش دهنده LDLمی باشد بنابراین می توان عنوان کرد که ایزوفلاونها عمل شبه استروژنی دارند .در مقایسه با پروتئینهای حیوانی ،پروتئین سویا جذب کلسترول واسیدهای صفراوی را در روده کاهش داده وافزایش دفع اسیدهای صفراوی را سبب می شود .

2- تاثیرسویا در کاهش فشار خون
تحقیقات نشان داده اند که رژیمهای گیاهی ،پائین آورنده فشار خون هستند بنابراین جذب پروتئین سویا برای بیماران هیپرتنشنی مزایای دارد.مقدار اسید آمینه پروتئین سویا فشار خون را کنترل می کند که این امر احتمالا مربوط به اثر حفاظت کلسیمی آن است .

3- تاثیرسویا درپوکی استخوان
ثابت شده است که رژیمهای با مبنای گیاهی خصوصا رژیمهای سویایی باعث جلوگیری از پوکی اسخوان می شوند .سویا دارای میزان پائینی از اسیدهای آمینه گوگرد دار است که این اسید آمینه ها مانع جذب کلسیم می شوند.
بنابراین جایگزین کردن پروتئین حیوانی با پروتئین سویا ،کمک به کاهش فقدان کلسیم خواهد نمود . پروتئینهای سویا باعث هموستازی کلسیم شده وباعث کاهش دفع ادراری کلسیم در زنان یائسه می شود .دلیل این امر میزان کمتر اسیدهای آمینه سولفور دار در آن می باشد همچنین ایزوفلاونها هم باعث افزایش جذب روده ای کلسیم می شوند وباعث بهبود هموستازی کلسیم می گردند.

4- تاثیر سویا در سایر بیماریها
ایزوفلاونها کاهش دهنده عوارض ناشی از یائسگی بوده ودر کاهش سرطانهای پروستات سینه وکولون بسیار موثر است .مکانیسم ضد سرطانی ایزوفلاونها شامل فعالیت ضد استروژنیک ،بازدارندگی آنزیمهای سرطانی ،فعالیت آنتی اکسیدانی وافزایش مصونیت سلولی است .
با توجه به مطالب ذکر شده لزوم استفاده هر چه بیشتر از فراورده های سویا در رژیم غذایی روزانه ضروری به نظر می رسد .
در کنار آن شیر سویا محصولی است که جدیدا به بازارهای کشورمان وارد شده است وخواص ارزنده آن در کاهش کلسترول وکمک به کاهش ریسک بیماریهای قلبی عروقی به دلیل ترکیب اسیدهای آمینه آن و وجود ایزوفلاونها بر کسی پوشیده نمی باشد علاوه بر آن ایزوفلاونها در جذب کلسیم وجلوگیری از دفع ادراری آن موثر می باشد وترکیب اسیدهای چرب آن( که شامل PUFA,MUFA می باشد )خاصیت کاهش دهندگی کلسترول دارند علاوه بر آن ایزوفلاونها دارای خاصیت آنتی اکسیدانی هم هستند واز اکسیداسیون LDL در بدن جلوگیری می نمایند . تحقیقات نشان داده اند که ایزو فلاونهای شیر سویا نسبت به ایزوفلاونهای پودر سویا سریعتر جذب می شوند بنابراین شیر سویا نسبت به پودر پروتئینی آن در تهیه این محصول برتری دارد ،همچنین فرایند تخمیر انجام گرفته بر روی شیر سویا باعث افزایش میزان ایزوفلاونهای قابل جذب می گردد .رژیم شناسان توصیه می نمایند که در رژیم غذایی روزمره می بایست تعادلی بین پروتئین های گیاهی وحیوانی وجود داشته باشد وترکیب این دو فراورده نسبت صحیحی از پروتئینهای گیاهی وحیوانی را تامین خواهد نمود .