|
کنجد وخواص آن:
فیروزه عمرانی ،کارشناس تغذیه و رژیم درمانی
کنجد گیاهی است یکساله با ارتفاع حدود یک متر که قسمت انتهایی آن پوشیده از کرک است . برگهای آن بیضی ، باریک و نوک تیز است . گلهای آن به رنگ سفید و یا قرمز به طور تک تک در کناره برگهای قسمت انتهایی ساقه ظاهر می شود . میوه این گیاه به صورت کپسول و محتوی دانه های کوچک و مسطح و بیضی شکل است که دانه کنجد نامیده می شود و قسمت مورد استفاده این گیاه می باشد . وطن اصلی کنجد کشور هند می باشد که از آنجا به نقاط دیگر دنیا راه یافته است در حال حاضر چین بزرگترین تولید کننده کنجد در دنیا می باشد . در ایران نیز مقداری کنجد تولید می شود که بیشتر آن به مصرف تهیه روغن و حلوا می رسد . کنجد از قدیمی ترین چاشنی های شناخته شده ای است که قدمت آن به 1600 سال پیش از میلاد مسیح بر می گردد . نام علمی کنجد « Sesamun indicum » است .
کنجد از دانه های روغنی با ارزش است که در طول سال قابل دسترسی است و معمولا به سه رنگ سفید ، قهوه ای و سیاه وجود دارد که نوع سیاه آن روغن بیشتری دارد اما طعم نوع سفید آن بهتر است .
طرز تهیه روغن کنجد :
برای تهیه روغن کنجد معمولا دانه ها را می شویند تا رنگ روی آن از بین برود سپس دانه ها را آسیاب کرده و در آب می ریزند تا پوست آن که سبک است روی آب بیاید تا آنرا جدا کنند بعد دانه ها را خشک کرده و در آب جوش می ریزند و خمیر می کنند این خمیر را تحت فشار قرار داده تا روغن آن جدا شود این روغن را روغن سرد فشار اول می نامند و از تفاله باقیمانده تحت اثر فشار و گرما روغنی بدست می آید که به نام روغن گرم یا فشار دوم معروف است که البته ارزش غذایی روغن سرد را ندارد . روغن سرد یا فشار اول که به نام ( First cold pressed )برای مصرف بهتر است زیرا در اثر حرارت دادن روغن کنجد خواص خود را از دست می دهد .
تفاله باقیمانده از این مرحله را معمولا برای علوفه دامها بکار می برند این تفاله از نظر داشتن مواد پروتئینی غذای خوبی برای گاوهای شیرده است .
موارد استفاده کنجد :
از کنجد در تهیه محصولات غذایی مختلفی استفاده می شود که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد :
1- انواع نانها و شیرینی جات مثل کلوچه ها ، نان شیرینی های حلقوی و ...
2- در تهیه اسنک ها و کراکرها
3- در تهیه انواع سالادها و یا تزئین آنها
4- برای تزئین محصولات سرخ شده مثل مرغ سوخاری
5- در تهیه انواع پیتزا و یا تزئین آن
6- در کشورهای عربی و ایران از کنجد آسیاب شده ( ارده ) در تهیه محصولاتی مثل ارده شیره ، حلوا و نظایر آن استفاده می شود .
ارزش غذایی کنجد :
کنجد منبع غذایی بسیار با ارزشی است . کنجد از نظر ویتامین های A و B و D و کلسیم ، منیزیم ، آهن ، فسفر ، روی ، مس ، منگنز و فیبر منبع خوبی به شمار می آید .
هر یکصد گرم کنجد حاوی 600 کالری انرژی ، 5/5 گرم آب ، 20 گرم پروتئین ، 4/51 گرم روغن ،1200 میلی گرم کلسیم ، 10 میلی گرم آهن ، 15 واحد ویتامین A ، حدود 1 میلی گرم ویتامین B1 و 25/0 میلی گرم ویتامین B2 می باشد .
تنها یک چهارم لیوان از آن ، قابلیت تامین4/70 درصد مس ، 6/31 درصد منیزیم و 1/35 درصد از کلسیم مورد نیاز روزانه را دارد .
- کنجد سرشار از پروتئین می باشد که به صورت خام نیز قابل هضم است و مصرف آن می تواند تا حد قابل ملاحظه ای نیاز بدن به پروتئین را تامین نماید .
- کنجد حاوی 55-50 درصد روغن است که 70 درصد آن را اسیدهای چرب غیر اشباع نشده مانند اسید لینولئیک ، اسید اولئیک تشکیل میدهد که می تواند نیاز انسان را به این اسیدهای چرب ضروری تا حد زیادی مرتفع کند . تحقیقات نشان داده است که روغن کنجد خاصیت کاهش دهنده فشارخون و کلسترول نامطلوب ( LDL ) را دارد و در نتیجه باعث کاهش بیماریهای قلبی و عروقی می گردد.
- کنجد منبع خوبی از مواد مغذی نظیر کلسیم و آهن است مصرف کنجد در دوران نوجوانی باعث استحکام استخوانها می شود و خطر پوکی استخوان را در سنین بالا کاهش می دهد . مصرف یک قاشق غذاخوری کنجد 14 درصد نیاز روزانه کلسیم را برآورده می سازد همچنین آهن در ساخت هموگلوبین ( مولکول حمل کننده اکسیژن در خون ) مؤثر است و کمبود آهن موجب خستگی ، سستی و ضعف عمومی و حتی کم خونی می شود .
- کنجد دارای آنتی اکسیدانهای طبیعی نظیر سزامول و سزامولین بوده که دارای خاصیت ضدسرطانی می باشد . در میان 6 دانه روغنی رایج ، روغن کنجد بالاترین میزان آنتی اکسیدان را دارا است .
- کنجد دارای ترکیبی به نام لستین است که برای اعصاب و نسوج مغز بی نهایت ضروری بوده و به تقویت حافظه کمک می نماید و کمبود آن باعث بروز بیماریهای عصبی و کاهش حافظه می گردد .
- در گزارش هایی که در مورد میزان فیتو استرول گیاهان ارائه شده است کنجد ، از غنی ترین مواد غذایی از نظر فیتو استرول هاست . در هر صد گرم کنجد 400 تا 413 میلی گرم فیتو استرول وجود دارد . فیتو استرولها ترکیباتی هستند که در گیاهان یافت می شوند و ساختمان شیمیایی مشابهی با کلسترول دارند . با دریافت میزان مناسبی از فیتو استرولها ، میزان کلسترول خون کاهش می یابد و همچنین خطر بروز سرطانهای خاص را کاهش می دهد .
در کنار تمامی مزایای مطلوب ، کنجد فاقد ترکیب ضدتغذیه ای یا هر گونه ترکیبات آلرژی زا است . تنها ترکیب نامطلوب در کنجد اسید اگزالیک است که 95 درصد آن در پوست کنجد قرار دارد که در اثر پوست گیری خارج می شود لذا توصیه می شود در رژیم غذایی بیشتر از کنجد سفید شده یا بدون پوست استفاده گردد .
خواص دارویی کنجد :
- برای چاق شدن مؤثر است .
- نرم کننده معده و روده است .
- کنجد فشارخون را کاهش می دهد .
- روغن کنجد سوزش ادرار را رفع می کند .
- دم کرده برگ کنجد اسهال خونی را برطرف می کند .
- روغن کنجد برای رفع تنگی نفس و سرفه خشک و زخم ریه مفید است .
- کنجد ضد روماتیسم است .
- کنجد گرفتگی صدا را از بین می برد .
- برای رفع ناراحتی کیسه صفرا مفید است .
- برای رفع قولنج مفید است برای این منظورکنجد را آسیاب کرده و با سرکه مخلوط کنید و به مقدار نصف وزن کنجد ، مغز بادام پوست کننده را به آن اضافه کنید آنها را پودر کنید و هر روز به مقدار یک قاشق سوپخوری از آن بخورید .
- برگ کنجد باعث رشد و سیاهی موی سر می شود .
منابع :
بهداشت تغذیه ، محمد مهدی اصفهانی
www.taghziye.blogpars.com
www.parsited.com
|
