راهنمای تغذیه بیماران دیابتی
همانطور که می دانید بیماری دیابت با افزایش قند خون مشخص می شودو قند در اثر عوامل متعددی که مهمترین آن عدم رعایت رژیم غذایی صحیح است بالا می رود .سعی شده به طور خلاصه و مفید اصول تغذیه در بیماری دیابت به شما آموزش داده شود. خواهشمند است در صورت داشتن هر گونه سوالی در این زمینه با کارشناسان تغذیه بیمارستان تماس حاصل نمائید.
گروههای غذایی از 5 گروه اصلی تشکیل شده اند که عبارتند از گروه نان و غلات ، گروه میوه ، گروه سبزی ، گروه گوشت و حبوبات و تخم مرغ و گروه شیر و لبنیات.
به مقدار مشخص از هر گروه یک واحد گفته می شود.که در زیر در مورد آنها توضیح داده می شود.
واحدهای غذایی افراد دیابتی:
یک واحد مواد نشاسته ای = 1 برش نان به اندازه کف دست ( ترجیحا نان بربری ، سنگک،تافتون ) یا یک سوم فنجان برنج (5-4 قاشق غذاخوری ) یا نصف فنجان ماکارونی یا نصف فنجان غلات پخته یا سه چهارم فنجان غلات خام یا یک عدد سیب زمینی کوچک پخته (90 گرم) یا یک سوم فنجان حبوبات پخته یا نصف فنجان نخود فرنگی و .......
یک واحد سبزی = نصف فنجان سبزی پخته یا یک فنجان سبزی خام شامل کلم ، اسفناج، گوجه فرنگی ، کرفس ، بادمجان، فلفل سبز، پیازو.........
یک واحد میوه = یک عدد سیب ، پرتقال ، نارنگی ، گلابی متوسط یا یک دوم فنجان آب میوه یا یک دوم فنجان گیلاس ، توت فرنگی ، تمشک یا 200 گرم هندوانه و .......
یک واحد گوشت = 30 گرم گوشت شامل مرغ ، ماهی، گوشت گاو یا گوسفند پخته یا 30 گرم پنیر معادل یک قوطی کبریت یا یک عدد تخم مرغ و ......
یک واحد قندی = 3 عدد بیسکویت کوچک یا 2 عدد بیسکویت سبوس دار
یک واحد چربی = 1 قاشق مربا خوری روغن مایع یا شش عدد بادام زمینی یا 5 عدد زیتون
یک واحد شیر و لبنیات= یک لیوان شیر کم چرب یا یک لیوان ماست کم چرب یا 2 لیوان دوغ
تعداد واحدها بر اساس سن و وزن و انرژی مورد نیاز افراد دیابتی باید توسط مشاور تغذیه تنظیم گردد.
برای اینکه مشخص شود هر ماده غذایی چه مقدار قند خون را افزایش می دهد از جدول نمایه گلیسمی استفاده می کنند.
هر چه نمایه گلیسمی غذایی پایین تر باشد بیانگر این است که با خوردن مقدار معینی از آن قند خون کمتر بالا میرود پس سعی کنید از مواد غذایی که نمایه گلیسمی پایین دارند استفاده کنید و اگر ماده غذایی نمایه گلیسمی بالا دارد به مقدار کمتری از آن بخورید.
تقسیم بندی مواد غذایی بر اساس نمایه گلیسمی:
نمایه گلیسمی پایین: نان بربری، نان تافتون، نان سنگک، ماکارونی، چغندر، سیب زمینی سرخ شده، لپه، لوبیا قرمز، لوبیا چیتی، ماش، (حبوبات علاوه بر نمایه گلیسمی پایین حاوی مقادیر قابل توجهی فیبر غذایی هستند) انجیرخشک و خرمای زرد زاهدی.
دم کردن ماکارونی باعث افزایش قابلیت هضم دانه نشاسته می شود و در نتیجه جذب آن را افزایش می دهد. این امر موجب بالا رفتن قند خون می شود.بنابراین ماکارونی را فقط در آب جوشانده و پس از صاف کردن مصرف کنید.
نمایه گلیسمی متوسط: کشمش سبز، برگه زرد آلو، لواش بومی ، برنج صدری ، نخود فرنگی و برنج طارم و برنج تایلندی.
نمایه گلیسمی بالا: نان سفید (نان تست) ، نان باگت، لواش ماشینی، باقلا سبز بدون پوست ، هویج، سیب زمینی ، پوره سیب زمینی ، سیب زمینی استانبولی .
(از مصرف سیب زمینی و هویج پخته به صورت پوره خودداری شود.)
( استفاده از توت خشک ، کشمش قرمز، خرمای زرد زاهدی به مقدار کم با چای مناسب تر از خرمای مضافتی بم است.)
توصیه های زیر را در کنار موارد فوق جهت کاهش قند خون خود به کار ببرید:
1- مصرف روزانه 20 گرم ( 2 قاشق غذاخوری) سرکه سیب به عنوان چاشنی سالاد باعث کاهش قند خون می شود.
2- مصرف روزانه 6 گرم پودر دارچین ( 1 قاشق مربا خوری) علاوه بر کاهش قند خون باعث کاهش کلسترول و تری گلیسرید هم میگردد بنابراین مصرف غذاهای دارچینی یا چای دارچینی در طول روز برای کاهش قند و چربی خون توصیه می شود.
3- مصرف روزانه 50 گرم پیاز و 3 گرم سیر تازه و خام باعث کاهش قند و چربی خون می شود.
4- مصرف 2 قاشق پودر شنبلیله همراه با ماست در 2 وعده ناهار و شام باعث کاهش قند و چربی خون می شود.
5- استفاده از پروتئین گیاهی سویا علاوه بر کاهش چربی خون باعث کاهش قند خون هم می گردد.
کاهش قند خون (هیپو گلیسمی):
کاهش قند خون یک عارضه معمولی و رایج در عین حال خطرناک برای بیماران تحت درمان با انسولین می باشد. علائم هیپوگلیسمی شامل عرق کردن ، لرز، تند زدن نبض ، احساس گرسنگی و سردرد می باشد. هیپوگلیسمی به دلیل حذف یک وعده غذایی ، فعالیت بدنی زیاد و درمان بیش از حد با انسولین و یا دلایل دیگری اتفاق می افتد.
توجه داشته باشید که به محض احساس علائم کاهش قند خون از مواد قندی سریع الجذب و یا نوشیدنیهای شیرین استفاده کنید مانند چند حبه قند، قرص گلوکز و یا خرما
تاثیر ورزش در کاهش قند خون :
انجام فعالیت های بدنی و ورزش روزمره در کاهش قند خون بسیار موثر می باشد. بنابراین فعالیت ورزشی روزانه توصیه می گردد. توجه داشته باشید که برای جلوگیری از کاهش قند خون بعد از انجام ورزش، یک میان وعده سبک مانند 20 گرم نان سنگک و 10 گرم پنیر یا 2 عدد خرمای خشک زاهدی مصرف نمائید.
توصیه لازم برای مراقبت از پاها:
مراقبت از پا بین بیماران دیابتی بسیار مهم است و باید به زخمهای کوچک و یا ضربه ها و عفونت هایی که در ناحیه پا رخ می دهد توجه داشته باشید و مرتب پاها را شسته ، ناخن ها را گرفته و کفش های مناسب بپوشید.
توصیه ها:
1- در صورتی که اضافه وزن دارید حتما وزن خود را کاهش دهید.
2- مصرف چربی ها را به حداقل برسانید.
3- چربی گوشت را از آن جدا کنید.قبل از پختن مرغ پوست آن را بکنید.
4- مصرف نمک را به حداقل برسانید. چون خطر بیماریهای قلبی عروقی در شما زیاد است.
5- از موادغذایی فیبر دار مثل سبزی و میوه بیشتر استفاده کنیدچون در کاهش قند خون شما موثر هستند.
6- در هنگام خرید ، میوه های کوچک را انتخاب کنید در غیر این صورت ممکن است مجبور شویدبیشتر بخورید.
7- بهتر است بخشی از پروتئین مورد نیاز خود را از حبوبات تامین کنید.
