هیپرلیپیدمی :
یکی از اصلی ترین عوامل مرگ و میر در دنیای امروزی بیماریهای قلبی و عروقی می باشند که لیپیدهای خون ( کلسترول ، تری گلیسیرید وفسفولیپیدها ) عامل مهمی در این بیماریها می باشند . مهمترین عواملی که در این مبحث مورد تاکید قرار می گیرند کلسترول تام ، HDL ، LDL و تری گلیسیرید می باشند .
1- تری گلیسیرید : شایعترین نوع چربی در بدن می باشد . دلیل بالا بودن آن در بسیاری از مردم دیابت ، اضافه وزن ، عدم فعالیت بدنی ، مصرف سیگار ، مصرف الکل و یا یک رژیم غذایی حاوی کربوهیدرات بالا می باشد .
اصلی ترین درمان آن تغییر شیوه زندگی است . کاهش وزن ، پیروی از یک روش غذایی سالم ، فعالیت بدنی منظم ، اجتناب از سیگار و عدم مصرف زیاد قندهای ساده ( قند ، شکر ، نبات ، مربا و نوشابه ) راههای درمان آن می باشند .
مرزبندی میزان تری گلیسیرید خون :
کمتر از 150 میلی گرم بر دسی لیتر |
نرمال |
ین 150 تا 199 میلی گرم بر دسی لیتر |
مرزی |
ببین 200 تا 499 میلی گرم بر دسی لیتر |
بالا |
بیشتر از 500 میلی گرم بر دسی لیتر |
بسیار بالا |
2- کلسترول : یک ترکیب موم مانند می باشد که در دیواره سلولهای بدن از جمله سلولهای سیستم عصبی ، کبد و قلب وجود دارد . کلسترول در خون به صورت ذرات متصل به پروتئین ( لیپوپروتئین ) حمل می شود .
دو نوع لیپوپروتئین اصلی که در بدن کلسترول را حمل می کنند شامل LDL ( کلسترول بد ) و HDL ( کلسترول خوب ) می باشند . LDL باعث انتقال کلسترول به بافت های بدن و رگ ها می شود و برعکس HDL باعث پاکسازی اندامهای بدن از کلسترول و انتقال آن به کبد و دفع آن می شود . اگر کلسترول زیادی در خون وجود داشته باشد به مرور زمان داخل جدار رگ به دام افتاده و باعث بسته شدن و ایجاد گرفتگی داخل رگ می شود .
مرز بندی میزان کلسترول تام خون
کمتراز 200 میلی گرم بر دسی لیتر |
مطلوب |
بین 200 تا 239 |
مرزی |
بالای 240 |
خطرناک |
مرزبندی میزان LDL خون
کمتراز 100میلی گرم بر دسی لیتر |
مطلوب |
بین 100 تا 129 |
نزدیک به مطلوب |
بین 130 تا 159 |
مرزی |
بین 160 تا 189 |
بالا |
بیشتر از 190 |
بسیار بالا |
HDL کمتر از 40 در مردان و کمتر از 50 میلی گرم بر دسی لیتر در زنان خطرناک و بیشتر از 60 میلی گرم بر دسی لیتر مطلوب می باشد . عواملی که بر سطح کلسترول خون تاثیر می گذارند به دو دسته قابل کنترل و غیر قابل کنترل تقسیم می شوند . عوامل غیر قابل کنترل شامل ژنتیک ، سن و جنس می باشد . و عوامل قابل کنترل شامل رژیم غذایی ، اضافه وزن و عدم فعالیت فیزیکی است .
هم چنین عوامل خطری نیز می توانند بر میزان LDL (کلسترول بد )تاثیر گذار باشند که شامل موارد زیر می باشند :
1- سیگار کشیدن
2- فشار خون بالا ( بالاتر از 90/140 )
3- کم بودنHDL ( کمتر از 40)
4- داشتن سابقه فامیلی بیماری قلبی در بستگان درجه 1 ( پدر و برادر قبل از 55 سالگی و مادر و خواهر قبل از 65 سالگی )
5- سن بالای 45 برای مردان و بالای 55 برای زنان
توصیه های رژیمی که باعث کاهش سطح LDL خون می شوند شامل :
1- کاهش مصرف اسید های چرب اشباع که اصلی ترین عامل تغییر دهنده میزان LDL می باشند و در مواد غذایی مانند فراورده های لبنی پرچرب ( شیر کامل ، کره ، بستنی و خامه ) ، گوشت های پر چرب و روغنهای گرمسیری ( روغن نخل و روغن نارگیل)یافت می شوند .
2- کاهش مصرف اسیدهای چرب ترانس که بطور طبیعی در گوشت ها و فراورده های لبنی پرچرب و بصورت گسترده تر در روغنهای جامد ( روغن های هیدروژنه ) و هم چنین فست فودها و روغن های ترد کننده شیرینی و روغنهای حیوانی یافت می شود.
3- کاهش دریافت کلسترول از طریق کاهش مصرف زرده تخم مرغ ، گوشت و فراورده های پر چرب لبنی ، میگو و مغز گوسفند
4- افزایش مصرف فیبرها بخصوص فیبرهای محلول که از طریق جذب کلسترول و چربی و افزایش دفع آنها باعث کاهش LDL می شوند .
منابع غذایی حاوی فیبر محلول
منبع غذایی |
فیبر محلول (گرم ) |
فیبر کل |
منبع غذایی |
فیبر محلول (گرم ) |
فیبر کل |
غلات (پخته، نصف لیوان ) |
|
میوه ها و سبزیجات (1 عدد متوسط) |
|
جو |
1 |
4 |
آلو |
1 |
1/5 |
سبوس جو دوسر |
1 |
3 |
سیب |
1 |
4 |
دانه پسیلیوم(یک قاشق غذاخوری) |
5 |
6 |
گلابی |
2 |
4 |
حبوبات (پخته،نصف لیوان) |
|
شلیل |
1 |
2 |
لوبیا قرمز |
3 |
6 |
مرکبات |
2 |
2-3 |
لوبیا سفید |
2 |
6 |
موز |
1 |
3 |
لوبیا چیتی |
2 |
7 |
هلو |
1 |
2 |
عدس |
1 |
8 |
آب آلو 1/4 لیوان |
1.5 |
3 |
نخود |
1 |
6 |
هویج |
1 |
2.5 |
میزان تاثیر هر کدام از این مواد بر LDL در جدول زیر آورده شده است :
عوامل موثر بر سطح کلسترول و LDL |
تغییر ایجاد شده |
میزان تاثیر بر کاهش LDL |
چربی اشباع |
کاهش چربی اشباع به کمتر از 7% |
10- 8 % |
کلسترول رژیمی |
کاهش کلسترول دریافتی به کمتر از 200 میلی گرم روزانه |
5 – 3 % |
وزن |
کاهش 5 کیلوگرم وزن در صورت داشتن اضافه وزن |
8 – 5 % |
فیبر محلول |
افزودن 5 گرم در روز به رژیم غذایی |
5 – 3 % |
در کل شما با یک رژیم غذایی سالم ، افزایش فعالیت بدنی به مدت حداقل نیم ساعت در روز ، عدم مصرف دخانیات و حفظ وزن خود در محدوده طبیعی (BMI بین 5/18 تا 25 ) می توانید به خوبی شاخص های لیپیدی خون خود را کنترل کرده و ریسک بیماریهایی چون بیماریهای قلبی و عروقی ، انواع سکته های قلبی و مغزی و ... را کاهش دهید .
|