هیپرلیپیدمی :

یکی از اصلی ترین عوامل مرگ و میر در دنیای امروزی بیماریهای قلبی و عروقی می باشند که لیپیدهای خون ( کلسترول ، تری گلیسیرید وفسفولیپیدها ) عامل مهمی در این بیماریها می باشند . مهمترین عواملی که در این مبحث مورد تاکید قرار می گیرند کلسترول تام ، HDL ، LDL و تری گلیسیرید می باشند .

1-    تری گلیسیرید : شایعترین نوع چربی در بدن می باشد . دلیل بالا بودن آن در بسیاری از مردم دیابت ، اضافه وزن ، عدم فعالیت بدنی ، مصرف سیگار ، مصرف الکل و یا یک رژیم غذایی حاوی کربوهیدرات بالا می باشد .
اصلی ترین درمان آن تغییر شیوه زندگی است . کاهش وزن ، پیروی از یک روش غذایی سالم ، فعالیت بدنی منظم ، اجتناب از سیگار و عدم مصرف زیاد قندهای ساده ( قند ، شکر ، نبات ، مربا و نوشابه ) راههای درمان آن می باشند .
مرزبندی میزان تری گلیسیرید خون :
کمتر از 150 میلی گرم بر دسی لیتر  نرمال
ین 150 تا 199 میلی گرم بر دسی لیتر  مرزی
ببین 200 تا 499 میلی گرم بر دسی لیتر  بالا
بیشتر از 500 میلی گرم بر دسی لیتر  بسیار بالا
 
2-  کلسترول : یک ترکیب موم مانند می باشد که در دیواره سلولهای بدن از جمله سلولهای سیستم عصبی ، کبد و قلب وجود دارد . کلسترول در خون به صورت ذرات متصل به پروتئین ( لیپوپروتئین ) حمل می شود .
دو نوع لیپوپروتئین اصلی که در بدن کلسترول را حمل می کنند شامل LDL ( کلسترول بد ) و HDL ( کلسترول خوب ) می باشند . LDL باعث انتقال کلسترول به بافت های بدن و رگ ها می شود و برعکس HDL باعث پاکسازی اندامهای بدن از کلسترول و انتقال آن به کبد و دفع آن می شود . اگر کلسترول زیادی در خون وجود داشته باشد به مرور زمان داخل جدار رگ به دام افتاده و باعث بسته شدن و ایجاد گرفتگی داخل رگ می شود . 

مرز بندی میزان کلسترول تام خون

 
 کمتراز 200 میلی گرم بر دسی لیتر مطلوب
 بین 200 تا 239 مرزی
 بالای 240 خطرناک
 
 مرزبندی میزان LDL خون

 
 کمتراز 100میلی گرم بر دسی لیتر مطلوب
 بین 100 تا 129 نزدیک به مطلوب
 بین 130 تا 159  مرزی
 بین 160 تا 189  بالا
 بیشتر از 190  بسیار بالا

HDL کمتر از 40 در مردان و کمتر از 50 میلی گرم بر دسی لیتر در زنان خطرناک و بیشتر از 60 میلی گرم بر دسی لیتر مطلوب می باشد . عواملی که بر سطح کلسترول خون تاثیر می گذارند به دو دسته قابل کنترل و غیر قابل کنترل تقسیم می شوند . عوامل غیر قابل کنترل شامل ژنتیک ، سن و جنس می باشد . و عوامل قابل کنترل شامل رژیم غذایی ، اضافه وزن و عدم فعالیت فیزیکی است .

هم چنین عوامل خطری نیز می توانند بر میزان LDL (کلسترول بد )تاثیر گذار باشند که شامل موارد زیر می باشند :
1-    سیگار کشیدن
2-    فشار خون بالا ( بالاتر از 90/140 )
3-    کم بودنHDL ( کمتر از 40)
4-    داشتن سابقه فامیلی بیماری قلبی در بستگان درجه 1 ( پدر و برادر قبل از 55 سالگی و مادر و خواهر قبل از 65 سالگی )
5-    سن بالای 45 برای مردان و بالای 55 برای زنان
توصیه های رژیمی که باعث کاهش سطح LDL خون می شوند شامل :
1-    کاهش مصرف اسید های چرب اشباع که اصلی ترین عامل تغییر دهنده میزان LDL می باشند و در مواد غذایی مانند فراورده های لبنی پرچرب ( شیر کامل ، کره ، بستنی و خامه ) ، گوشت های پر چرب و روغنهای گرمسیری ( روغن نخل و روغن نارگیل)یافت می شوند .
2-    کاهش مصرف اسیدهای چرب ترانس که بطور طبیعی در گوشت ها و فراورده های لبنی پرچرب و بصورت گسترده تر در روغنهای جامد ( روغن های هیدروژنه ) و هم چنین فست فودها و روغن های ترد کننده شیرینی و روغنهای حیوانی یافت می شود.
3-    کاهش دریافت کلسترول از طریق کاهش مصرف زرده تخم مرغ ، گوشت و فراورده های پر چرب لبنی ، میگو و مغز گوسفند
4-    افزایش مصرف فیبرها بخصوص فیبرهای محلول که از طریق جذب کلسترول و چربی و افزایش دفع آنها باعث کاهش LDL می شوند .
 
منابع غذایی حاوی فیبر محلول
منبع غذایی فیبر محلول (گرم ) فیبر کل منبع غذایی فیبر محلول (گرم ) فیبر کل
غلات (پخته، نصف لیوان )   میوه ها و سبزیجات (1 عدد متوسط)   
جو 1 4 آلو 1 1/5
سبوس جو دوسر 1 3 سیب 1 4
دانه پسیلیوم(یک قاشق غذاخوری) 5 6 گلابی 2 4
حبوبات (پخته،نصف لیوان)    شلیل 1 2
لوبیا قرمز 3 6 مرکبات 2 2-3
لوبیا سفید 2 6 موز 1 3
لوبیا چیتی 2 7 هلو 1 2
عدس 1 8 آب آلو 1/4 لیوان 1.5 3
نخود 1 6 هویج 1 2.5


میزان تاثیر هر کدام از این مواد بر LDL در جدول زیر آورده شده است :

عوامل موثر بر سطح کلسترول و LDL تغییر ایجاد شده میزان تاثیر بر کاهش LDL
چربی اشباع کاهش چربی اشباع به کمتر از 7%  10- 8 %
کلسترول رژیمی کاهش کلسترول دریافتی به کمتر از 200 میلی گرم روزانه  5 – 3 %
وزن کاهش 5 کیلوگرم وزن در صورت داشتن اضافه وزن  8 – 5 %
فیبر محلول افزودن 5 گرم در روز به رژیم غذایی  5 – 3 %

در کل شما با یک رژیم غذایی سالم ، افزایش فعالیت بدنی به مدت حداقل نیم ساعت در روز ، عدم مصرف دخانیات و حفظ وزن خود در محدوده طبیعی (BMI بین 5/18 تا 25 ) می توانید به خوبی شاخص های لیپیدی خون خود را کنترل کرده و ریسک بیماریهایی چون بیماریهای قلبی و عروقی ، انواع سکته های قلبی و مغزی و ... را کاهش دهید .